Degrowth, steady state, groene groei, of…?

Wordt het degrowth, steady state economy of groene groei, of…? En wat betekent dat voor bedrijven? Dit is mijn redenering.

Wat is er nodig voor een veilige, fijne toekomst?

Intacte life support systems; een levende planeet dus. In het beste scenario maken we het onze topprio om binnen de draagkracht van de aarde te komen. Als westerse wereld, als land, als bedrijf, als persoon. En als we sturen op duurzaamheid, betekent het dat we stoppen met schadelijke impact op de planeet.

Wat is de omvang van onze impact?

We leven nu alsof we 3,6 aardes hebben. We hebben er maar een. Dat betekent dat onze impact met grofweg drie kwart omlaag moet. Dat is een megagrote opgave. Dat ziet er zo uit:

Hoe dan, duurzaam?

Voor een deel kunnen we dingen beter en anders doen, voor een deel moet het ook gewoon minder dan nu.

De energietransitie, de circulaire economie en de landbouwtransitie zijn drie cruciale ingrediënten van een veilige, fijne toekomst. Maar het zijn geen silver bullets, daarvoor is de opgave te groot. En er kleven ook bezwaren aan:

• De energietransitie vraagt een onrealistisch grote groei van mijnbouwactiviteiten, en mijnbouw is megavervuilend.
• Niet alles kan circulair en het is niet geheel impactvrij.
• Overschakelen op een plantaardig dieet is top, niks op aan te merken. Maar vruchtbare landbouwgrond is schaars en dat beperkt het gebruik van biomaterialen en biomassa, beide onderdelen van de andere transities.

En de welvaart dan?

Hoe sneller we verduurzamen, hoe hoger de welvaart straks nog kan zijn, blijkt uit scenariostudies. Omgekeerd: hoe langer we treuzelen, hoe zwaarder de gevolgen van impact voor de economie. In het ergste geval keert de wal het schip en komt de economie in een vrije val terecht. Dat komt omdat de schades aan natuur, mensen en infrastructuur dan zo kostbaar worden dat de economie die niet meer kunnen opbrengen. Als je dus de economie wilt redden, is voortvarend verduurzamen de goedkoopste manier.

Welke omvang heeft een gezonde economie?

Aangezien ontkoppeling van impact en bbp nooit voldoende van de grond gekomen is lijkt het mij onverstandig ervan uit te gaan dat groene groei mogelijk is. We hebben bovendien haast. Ik denk dan ook dat de omvang van de economie dezelfde curve zou moeten volgen als die van onze impact, zie plaatje. (Dit gaat alleen over rijke landen. In arme landen is het weer een ander verhaal.) De eerste decennia volgt de economie de curve omlaag: degrowth. Als we dan binnen de draagkracht komen kan ook de economie stabiliseren: steady state.

Degrowth van wat?

Nou, van schadelijke activiteiten, zoals gebruik van fossiele brandstoffen, de huidige mijnbouw, landbouw, veeteelt, lineaire industrie enz. Er kan tegelijk ook groene groei zijn van wenselijke activiteiten, zoals natuurinclusieve landbouw, de energietransitie, de circulaire economie, gezondheidsbevordering, natuur beschermen enz. Ik verwacht op basis van bovenstaande gedachtegang dat groene groei minder is dan de afname van schadelijke activiteiten. Het bbp zal dus een netto krimp doormaken.

Is dat dan niet eng of erg?

Nee, tenminste niet als we de uitwassen van rijkdom herverdelen. Dan hoeft niemand iets tekort te komen. Daarnaast helpt het ook als we sturen op een economie van kwaliteit in plaats van kwantiteit. We zouden ons niet meer blindstaren op het bbp als graadmeter, want dat zegt weinig over de kwaliteit van een samenleving. Het zegt vooral iets over hoeveel geld er rondgaat. Het zegt niks over naar wie dat geld toestroomt, het zegt weinig over welzijn en niks over de staat van de planeet. We kunnen ons beter richten op kwaliteit voor mensen, niet een paar maar allemaal. En op kwaliteit van life support systems: een intacte planeet.

Hoe kunnen bedrijven daarmee omgaan?

Zelfde redenering: als bedrijven niet verduurzamen overleven ze niet. Het moet bovendien van de EU: de CSRD-wetgeving vraagt van bedrijven om hier werk van te maken. Gaan bedrijven voortvarend aan de slag met verduurzamen, dan maken ze zich toekomstbestendig. Dat vraagt meer dan alleen je schadelijke impact op mens en planeet terugdringen. Het vraagt een positieve missie: verdien je geld met de troep opruimen, met natuur beschermen, met welzijn verhogen, met ongelijkheid terugdringen, met anderen inspireren ook te verduurzamen… En meet vervolgens je succes niet af aan je omvang, noch aan de hoeveelheid geld die je verdient, maar meet het aan de hoeveelheid goeds die je doet voor de wereld.

Dit is wat onze aandacht, tijd en inzet verdient.