Zo’n twee jaar geleden raakte ik ervan doordrongen dat klimaatverandering verstrekkende gevolgen heeft voor ons en de generaties na ons. Ik ging op zoek naar de manier waarop ik een leuk leven kan leiden met een minder grote impact op onze leefomgeving.
Ik gooide m’n werk, dieet, shopgedrag en vakantieroutines volledig om, met alle discussies, dilemma’s en dompers maar ook yes-momenten, nieuwe vrienden en gemoedsrust van dien. Via thinkbigactnow.org blog ik over hoe dat duurzame leven eruit ziet, welke uitdagingen het met zich meebrengt en welke mooie dingen het oplevert. Ter lering en, hopelijk, vermaak en inspiratie! door Claudia Cuypers
Hoe leidt kennis van het klimaat tot actie?
30 januari 2020
We kunnen er inmiddels niet meer omheen. Klimaatverandering is alomtegenwoordig, in de media en de wereld om ons heen, en wordt veroorzaakt door ons, de mensen. Deze week haalde het bewijs hiervoor zelfs de wetenschappelijke ‘gold standard’ van zekerheid. Waarom leidt die kennis niet tot een breed gedragen actiemodus die mensen verbindt in een gezamenlijk doel? Waarom kunnen we zo goed wegkijken, en belangrijker, hoe voorkomen we dat? Een deel van het antwoord daarop vond ik in mijn eigen ervaringen én een gedragsonderzoek uit 2015.
Hoe het begon: een scriptie over duurzaamheid
In 2007 schreef ik mijn scriptie ‘Duurzaamheid in Design’. Ik hoorde overal om me heen over duurzaamheid en vroeg me af of productontwerpers hier al mee bezig waren. Dus ik sprak hen over het thema, maar vooral: ik las en las en las. Ik las The Limits to Growth, waarin de Club van Rome al in de jaren ’70 waarschuwde voor een ecologische crisis. Ik las Silent Spring, The Population Explosion, An Inconvenient Truth. Waarom wist ik dit niet? Sterker nog, waarom leek niemand in mijn omgeving dit te weten? ‘Duurzaamheid’ was in opkomst, maar dat de noodzaak daartoe zó groot was, had ik nooit begrepen.
Het stemde me bezorgd en verdrietig dat die fijne, zekere wereld waarin ik tot dat moment had geleefd, opeens uit heel veel onzekerheden leek te bestaan. En hoewel ik de literatuur verslond, wilde ik er diep van binnen niks mee te maken hebben. Dus zodra ik mijn scriptie inleverde, stapte ik op het vliegtuig naar Australië en begon na een mooie reis met mijn werkende leven in de kunsteducatie. Het klimaat was gelukkig weer een ver-van-m’n-bed-show.
Hoe het verder ging: ‘en tóch moet ik hier iets mee’
Tot zo’n drie jaar geleden. Er knaagde iets, maar ik wist niet wat. Tot het kwartje viel. Daar was ’t weer: het klimaat. En ik was er nu wél klaar voor om het te horen. Dus daar begon het, mijn zoektocht naar een duurzaam leven. En ik kreeg een duwtje in de rug: ik las De verborgen impact en begreep voor het eerst waar mijn handelingsperspectief zat. Niet langer was het klimaat too big to tackle. Nee: ik kon hier iets aan doen, en wel meteen. En dat deed ik, opgelucht dat ik nu wist hoe.
Ik bracht mijn impact in kaart en begon mijn voetafdruk systematisch te verlagen. Het bracht me duidelijkheid in dagelijkse keuzes en grote beslissingen, maar ook – geheel tegen mijn verwachting in – hoop, optimisme en verbondenheid met anderen. En het was eigenlijk verbazingwekkend makkelijk. Waarom had het mij dan toch een klein decennium gekost om dit te gaan doen?
Waarom kon ik zo goed wegkijken?
Het antwoord daarop is een belangrijke sleutel in de klimaatdiscussie. Een deel ervan viel op z’n plek toen ik een column las van Ben Tiggelaar. Hij bespreekt een onderzoek naar de effectiviteit van waarschuwingen. Wanneer we een dreiging ervaren hebben mensen, net als dieren, de neiging om te bevriezen of te vluchten. Worden we gewezen op risico’s en onheil, dan willen we af van dat negatieve gevoel: we rationaliseren het (“de mens vindt vast wel een oplossing”), of kijken weg.
Pas wanneer we een risico echt niet meer kunnen ontkennen, gaan we ons erin verdiepen. Ook leeftijd speelt een rol: kinderen, jongeren en ouderen zijn het meest gevoelig voor ‘bevriezen of vluchten’. Hoe krijg je mensen die worden geconfronteerd met angst wél in beweging? Eenvoudig maar waar: laat zien welk gedrag effectief is, en beloon dat onmiddellijk, door bijvoorbeeld een compliment te geven.
Mijn eigen ervaringen passen naadloos in dit patroon. Als jongere keek ik weg, maar nu ik er niet meer omheen kon en wat ouder was, durfde ik datgene dat me bang maakte te onderzoeken. Toevalligerwijs stuitte ik op een boek dat mij precies uitlegde wat ik eraan kon doen. En toen ik dat eenmaal deed, ging daar zoveel positieve bekrachtiging van uit, dat ik er niet meer mee wilde stoppen. Blijkbaar ben ik dus geenszins uniek, maar dat geeft niks.
Koppel risico’s aan wenselijk gedrag – en wees positief!
Wat hebben we hieraan voor de klimaatdiscussie? Dat het zeker belangrijk is om te wijzen op de risico’s van klimaatverandering, maar dat dit effectiever is als je het meteen koppelt aan wenselijk gedrag. Vanaf nu: bij ieder artikel over het klimaat een kopje ‘Wat kan ik hieraan doen?’. Met een praktisch handelingsperspectief dat echt helpt. Vervuiling door mijnbouw? Jij kan positief bijdragen door zolang mogelijk met je telefoon te doen en ‘m te repareren als ‘ie stuk is. Verlies van biodiversiteit door ontbossing? Minder vlees eten helpt; probeer eens een heerlijk vegetarisch recept. Temperatuurstijging door fossiele uitstoot? Neem de trein in plaats van het vliegtuig, bijvoorbeeld de nieuwe nachttrein naar Wenen.
En laten we elkaar vervolgens complimenteren met alle grote en kleine stappen die we zetten. Omdat het dan smaakt naar meer – en meer, en meer. En we vanuit die positieve motivatie met z’n allen bergen kunnen verzetten.
